Nowy paradygmat – „średniowiecze bez kataryzmu” a świadectwo źródeł inkwizycyjnych

The article discusses the radical interpretation of Catharism which is getting more and more popular in the recent years. It’s adherents assume, that this heresy never existed for real in the regions of contemporary southern France, but was only a construct of the Catholic clergymen. In their opinion the image of well-organized and doctrinally consistent heresy was created by the Catholic polemists, basing on the ancient anti-heretical writings (mainly anti-manichaean scriptures of St. Augustine) and than it was imposed on the innocent people questioned during an inquisitorial procedure. The adherents of this interpretation (based on the interpretation of inquisitorial sources) propose a total change in the perception of Catharism, and writing it’s history anew, to fit a new paradigm—“Middle-Ages without Catharism.” The main aim of this article is to verify these revolutionary claims, basing on the analysis of the inquisitorial sources and to answer the following questions: Can we really say, that the image of Catharism in the inquisitorial sources is identical as in the Catholic polemics? Can we assume, that it was imposed on the interrogated people by the inquisitors? And finally—is it really an image of the well‑organized counter-church?Artykuł podejmuje dyskusję z coraz popularniejszą w ostatnich czasach radykalną opcją interpretacyjną kataryzmu, której zwolennicy zakładają, że herezja ta nie istniała nigdy realnie na południu dzisiejszej Francji, będąc jedynie konstruktem katolickich duchownych. Obraz dobrze zorganizowanej i spójnej doktrynalnie herezji dualistycznej miał zostać stworzony przez polemistów katolickich na podstawie starożytnych pism antyheretyckich (głównie antymanichejskich św. Augustyna), a następnie wmówiony niewinnym przesłuchiwanym podczas procedury inkwizycyjnej. Zwolennicy tej interpretacji (opartej na rozumieniu źródeł inkwizycyjnych) proponują całkowitą zmianę spojrzenia na kataryzm, napisanie jego historii od nowa i zastąpienie dotychczasowych ustaleń nowym paradygmatem – „średniowiecze bez kataryzmu”. Głównym celem artykułu jest weryfikacja tych śmiałych twierdzeń na podstawie analizy źródeł inkwizycyjnych i udzielenie odpowiedzi na pytania: Czy faktycznie obraz kataryzmu w nich zawarty pokrywa się z obrazem znanym z katolickich polemik? Czy można odnieść wrażenie, że został on narzucony przesłuchiwanym przez inkwizytorów? Czy jest to obraz dobrze zorganizowanego kontr-Kościoła, jak utrzymują zwolennicy wyżej opisanej interpretacji